● نويسنده: ليلا - رشيدي
● منبع: ماه نامه - تدبير - شماره 191
مشاوره در مدیریت
آغاز سخن
حرفه مشاور مديريت همزمان با توسعه و پيشرفت علم مديريت، به عنوان يك حرفه مستقل مطرح شد و گسترش يافت. در واقع محدوديت‌هاي موجود در رويكردهاي تك بعدي به مهندسي صنايع و تلاشهاي دانشمنداني، مانند: تيلور، گيلبرت، گانت و امرسون در بسط و توسعه مديريت به عنوان يك علم و زمينه مستقل، منجر به توسعه حرفه مشاوره مديريت شد. مشاورهاي كه از حركت مديريت علمي آغاز شده بود، به طور عمده بر بهره‌وري و كارايي در كارخانه و سالن كار، سازماندهي عقلاني كار، مطالعه زمان و حركت، كاهش ضايعات و هزينه‌هاي توليد تاكيد داشت.
پس از آن، مشاوره مديريت، مسير پر فراز و نشيبي را طي كرد و پس از گذر از مراحل مختلفي كه هر يك به نوعي در غني‌سازي و توسعه آن نقش محوري داشتند، به شكل امروزي و با گستره وسيعي از خدمات قابل ارائه بنيان نهاده شد، به گونه‌اي كه امروزه تقريبا هيچ سازمان يا شركت بزرگي در سطح بين‌المللي وجود ندارد كه از خدمات شركت‌هاي مشاورهاي بهره نبرده باشد.
همين اهميت و رشد فزاينده، باعث شد تا كتابها و نشريه هاي مختلفي در مورد مفاهيم مربوط به مشاوره مديريت، انتشار يابد كه البته مهد غالب آنها آمريكا و اروپا بوده است و نشر مطالب مربوط به اين حرفه در كشور ما تا اندازه زيادي مورد غفلت قرار دارد.
بنابراين در آنچه كه از اين شماره به بعد و به شكل سلسله مطالبي در مورد مشاوره مديريت مي‌خوانيد، تلاش شده تا مفاهيم مرتبط با مشاوره مديريت در چارچوب بندهاي زير مرور شود:
_ تعريف‌هاي نوي مشاوره مديريت،
_ تاريخچه و سير تكاملي حرفه مشاوره مديريت،
_ خدمات مشاوره مديريتي قابل ارائه،
_ بررسي شركت‌هاي برتر مشاوره مديريت در جهان،
_ بررسي اجمالي وضعيت مشاوره مديريت در ايران،
_ مدارك حرفه‌اي و بين‌المللي در زمينه مشاوره مديريت.
اميدواريم مجموعه اين مطالب محركي كوچكي باشد براي پرداختن بيشتر به مقوله مشاوره مديريت و انتشار مطالب بعدي براي غني‌‌تر كردن پايگاه اطلاعات مربوط به اين حرفه در كشور باشد. در صورتي‌كه نظر يا پيشنهادي براي تكميل مطالب داريد مي توانيد از راه پست الكترونيك ارسال فرماييد.
تعريف‌هاي نو از مشاوره مديريت
مشاوره مديريت، يك خدمت از جنس راهنمايي و توصيه است كه به مشتريان كمك مي‌كند تا مسائل مديريتي و فرصت‌هاي خود را شناسايي و تحليل كنند. مشاوران مديريت باتوجه به شرايط مشتريان راه‌حلهايي را توصيه و يا فعاليت‌هايي را پيشنهاد مي‌كنند و پس از آن در صورت تمايل كارفرما، در پياده‌سازي آنها نيز همراهي دارند. يك مشاور مدير موفق، منابع و تجربه‌هايي را براي شركت به همراه مي‌آورد كه تيم مديريت داخلي آن شركت، آنها را در اختيار ندارد، بنابراين نمي‌تواند تغييرات واقعي در كسب و كار ايجاد كنيم. اگر بخواهيم مشاوره مديريت را به‌گونه‌اي خلاصه در چند جمله تعريف كنيم، مي‌توان گفت كه، مشاوره مديريت:
_ ارائه روشها و رويه‌هاي كاربردي در صنعت يا كسب و كار به شركتها توسط يك متخصص است.
_ خدمتي است كه به ارائه توصيه‌هايي به گردانندگان كسب و كار در صنايع مختلف مي‌پردازد.
_ كمك به شركتها براي تجزيه و تحليل و توسعه سودمندي عمليات كسب و كار و استراتژي‌ها است.
_ خدمتي است كه به كارآفرينان و مديران كسب و كار، راهنماييهاي لازم را براي مديريت كسب و كار ارائه مي‌كند.
_ حرفه‌اي است كه به رهبران شركتها، دولتها، سازمانها و مراكز غير انتفاعي خدمات توصيه‌اي و مشاورهاي ارائه مي‌دهد.
دوستداران حرفه مشاوره مديريت، آن را به اين شكل تعريف كرده‌اند: وقتي كسي از شما نشاني مكاني را مي‌پرسد و شما به او مي‌گوييد كه دو ايستگاه پيش از شما پياده شود، يك خدمت مشاورهاي ارائه كرده‌ايد_ همچنين وقتي كه شما كنترل مستقيم بر افراد نداريد و با اين حال از آنها مي خواهيد كه به توصيه هاي شما عمل كنند، با يك مسئله دشوار مشاوره اي روبه‌رو شده‌ايد.
از اين تعريف كه بگذريم، با جمع‌بندي تعريف‌هاي گفته شده، نتيجه‌گيري مي‌شود كه مشاوره مديريت كمك به شركتها براي ارتقاي عملكرد، از راه تجزيه و تحليل وضعيت و مشكلات موجود و طراحي برنامه‌هاي آتي است. اين كمك مي‌تواند در قالب بهبود يا انتقال از يك وضعيت به وضعيت ديگر و از راه شناسايي و تشريح تجربه‌هاي موفق شركتها، تكنيكهاي تحليلي، مديريت تغيير، بهبود مهارتها، پياده‌سازي تكنولوژي، تدوين استراتژي يا بهره‌گيري از ديدگاههاي صاحب‌نظران انجام شود. مشاوران مديريت معمولاً از متدولوژيها و چارچوبهاي ويژه‌اي براي شناسايي مشكلات يا ارائه راه‌حلهاي كارا و اثر‌بخش براي انجام فعاليتهاي كسب و كار بهره مي‌گيرند.
به صورت كلي، خدمات اصلي كه توسط مشاوران مدير ارائه مي شود، شامل موارد زير است:
1- طراحي و انجام مطالعات ويژه، ارائه رهنمود، طراحي و برنامه‌ريزي و مساعدت حرفه‌اي و فني براي پياده‌سازي تصميمات؛
2 - بازنگري و پيشنهاد بهبود خطي‌مشيها، مراحل، سيستم‌ها، روشها و ارتباطات سازماني؛
3- معرفي ايده‌ها، مفاهيم و روش‌هاي جديد مديريتي.
تفاوت مشاور مدير با مدير
مشاور مدير، بنا بر موقعيتي كه دارد، مي‌تواند بر فرد، گروه يا يك سازمان تاثير‌گذار باشد، ولي قدرت مستقيم براي ايجاد تغيير يا اجراي برنامه‌ها، ندارد. در مقابل، يك مدير كسي است كه مسئوليت مستقيم براي اجراي امور و تصميم‌ها را دارد. بيشتر افرادي كه در سازمان دربخشهاي صفي قرار دارند، به نوعي، كار مشاورهاي انجام مي‌دهند؛ حتي اگر به نام مشاور شناخته نشوند. مديران صفي در سازمانها فعاليتهاي برنامه‌ريزي، اعمال توصيه‌هاي لازم، حمايت و پيشنهاد در امور مربوط به نيروي انساني، مديريت مالي، بازرسي، تحليل سيستم، تحقيقات بازار، طراحي محصول، برنامه‌ريزي بلندمدت، اثربخشي سازماني، امنيت، توسعه منابع انساني را برنامه‌ريزي مي‌كنند و ضمانت اجراي آن را نيز فراهم مي‌سازند.
مزاياي بهره‌گيري از خدمات مشاوره مديريت
ديدگاه مستقل: با توجه به اينكه مشاوران مديريت از اعضاي سازمان نيستند، تصوير روشني از مشكل ارائه كرده، ايده‌هاي جديد و پيشنهادهاي بدون جهت‌گيري را ارائه مي‌دهند، به عبارتي ديگر: ديدگاه مستقل مشاوران، به سازمان كمك مي‌كندتا بدون نگراني از جهت‌گيريهاي احتمالي ذي‌نفعان سازمان، در پي طرح مسئله و يافتن راه حل آن باشند.
توانمنديهاي ويژه: مشاوران مديريت داراي دانش، مهارت و تخصص در يك زمينه ويژه و حوزه تخصصي هستند. يافتن افرادي كه در سازمان متخصص، در تمام زمينه‌ها باشند، اگر غيرممكن نباشد، بسيار دشوار است.
خدمات حرفه‌اي دوره‌اي: مشاوران مديريت، در هر زمان كه شركت تمايل داشته باشد خدمات حرفه‌اي ارائه مي‌دهند. به كارگيري مشاوران در مقايسه با استخدام مديران و كاركنان جديد، هزينه‌هاي كمتري (به ويژه در درازمدت) به شركت تحميل مي‌كند.
نقش‌هاي مشاور مدير
_ مشاور به عنوان يك راهنماي حرفه‌اي درازمدت
_ مشاور به عنوان عامل تغيير: مشاوران مديريت، كاتاليزور تغييرات هستند، آنها همزمان با حل مشكل مشتري، راههاي اجراي آن را نيز پيدا مي‌كنند. اين راه‌حلها اغلب نيازمند تغييراتي در ساختار سازماني، فرايندها يا مسئوليت‌هاي شغلي است، البته توصيه‌هاي مشاوران مديريت زماني ارزشمند است كه تغييرات مورد نظر آنها از سوي كاركنان و مديران درك و تاييد شود.
_ مشاور به عنوان حرفه‌اي و متخصص در يك زمينه ويژه
_ مشاور براي تعريف مشكلات و مسائل: در برخي موارد، كاركنان و سازمانها آنچنان به مشكل نزديك هستند و در آن گره خورده‌اند كه نمي‌توانند آن را تشخيص دهند. در چنين حالتي مشاور به ياري سازمانها آمده، از راه همراهي، با افراد، آنها را در شناسايي مشكل ياري مي‌كند.
_ مشاور به عنوان يك معلم براي آموزش مهارتهاي مختلف به كاركنان و مديران.
_ مشاور براي اجراي تصميمات دردسرساز مديران: هيچ يك از كاركنان يا مديران داخلي تمايل ندارند مسئوليت اخراج يا ارزيابيهاي دشوار را بر عهده بگيرند و ترجيح مي‌دهند يك فرد بيروني كه عنوان مشاور مديريت به پيشنهادهاي او جنبه رسمي و حرفه‌اي مي‌دهد، اين مسئوليت را بر عهده بگيرد.
_ مشاوران براي روح و زندگي جديد بخشيدن به سازمان يا حتي ايجاد يك كسب و كار يا شاخه‌هاي جديد كسب و كار در سازمان ايفاي نقش مي كنند.
نقش و اهميت بازی دوران پيش از دبستان